Bij de tentoonstelling Women of Almere (oktober 2021 - maart 2022) verschijnt een brochure (32p. full colour, ISBN 978-90-813003-5-3) met diverse foto's en een inleiding op de tentoonstelling en een overzicht van alle geportretteerde Almeerse vrouwen die door Lyla Carrillo Quan - Van der Kaaden zijn geinterviewd en gefotografeerd. Via QR-codes kunnen de lezers doorklikken naar de audio-opnamen op Youtube en de verhalen die zijn gepubliceerd op Lyla van der Kaade's projectwebsite womenofalmere.nl. 

Alle bezoekers van de tentoonstelling kunnen een gratis exemplaar ophalen in Stadsarchief Almere. De brochure is ook te downloaden of online te lezen (als pdf).

De inleidende tekst 'Fotograferen met het hart' is hieronder terug te lezen. 

Vanwege de liefde, adoptie, een baan, op zoek naar veiligheid of soms puur toeval. Er zijn talloze redenen waarom mensen hun geboorteland verlaten. De overeenkomst tussen alle vrouwen uit de serie Women of Almere is dat ze een migratie-achtergrond hebben, in Almere terecht zijn gekomen en Almeerder zijn geworden. Deze vrouwen zijn je moeder, zus, collega, buurvrouw, yogajuf, moeder van school, de dame van de kerk, de vriendin van de sportclub of de zuster in het verpleeghuis; Almeerse vrouwen zoals je ze iedere dag kunt tegenkomen.

De vrouwen kijken ons aan, krachtig en zelfverzekerd, alsof ze willen zeggen ‘weet je eigenlijk wel wie ik ben?’.

Ruim 50 portretten uit bijna net zoveel verschillende landen laten we in het Stadsarchief zien tijdens de tentoonstelling Women of Almere. Stuk voor stuk gemaakt door Lyla Carrillo Quan – Van der Kaaden. Wie Lyla is en meer over haar eigen verhaal en drijfveren komt later aan de orde. Voor de serie foto’s die ze maakte startte Lyla met vrouwen uit Latijns Amerika, het continent waar ze zelf vandaan komt. Later gingen ook vrouwen uit Afrika, Azië en Europa op de foto. Allemaal op eigen initiatief, niet in opdracht en zonder subsidie.

Voor de serie Women of Almere maakte Lyla niet alleen fotoportretten van de vrouwen, ze hield ook interviews en schreef die levensverhalen uit en publiceerde deze op website womenofalmere.nl. Ze analyseerde ook alle verhalen, trok hieruit conclusies en maakte hierover vorig jaar een boek, in drie talen, het Nederlands, Engels en Spaans. Speciaal voor de tentoonstelling waren meer dan de helft van de geportretteerden bereid om hun levensverhaal ook in te spreken, in één, twee of soms wel drie talen! Op deze manier zien we niet alleen hun gezicht maar horen we ook hun stem.
 

Motivatie, inspiratie en hoop

De vrouwen die Lyla heeft vastgelegd vormen inmiddels een netwerk, door haar bij elkaar gebracht. Want Lyla laat haar geportretteerden met elkaar kennis maken en ze stimuleert uitwisseling. Dat past ook helemaal bij het doel dat Lyla zich bij aanvang stelde: een project ontwikkelen dat inspireert, motiveert en hoop biedt. Een project voor iedereen die ver van zijn of haar thuisland woont, maar ook voor alle mensen die willen begrijpen hoe het is om een toekomst in een nieuw land op te bouwen.

De verhalen van de vrouwen van Almere zijn de verhalen van zoveel migrantenvrouwen over de hele wereld. Elk verhaal laat zien hoe je obstakels (zoals de taal) kunt overwinnen en hoe je kunt werken aan ‘opnieuw beginnen zonder je wortels en identiteit te ontkennen’. Vandaar dat Lyla samen met de vrouwen ook foto’s maakt over culturele uitingen, over klederdracht, culinaire tradities, muziek en dans. Daar zijn in de tentoonstelling een paar voorbeelden van te zien.

Waarom in het stadsarchief?

Op een zonnige dag in september van 2020 stapte Lyla het stadsarchief binnen. Almere Boven, een tentoonstelling over luchtfoto’s van de stad, was net geopend. Het was een succes, en druk, buiten stond een rij. Een vlotte vrouw sprak ons aan en vertelde gepassioneerd over een serie portretten en over levensverhalen van vrouwen. Haar vraag was of we een korte introductie over de nieuwe stad Almere konden schrijven voor een boek.

Vanuit het Stadsarchief leverden we de gevraagde tekst en raakten geïnteresseerd in de serie portretten. We raakten verder met Lyla in gesprek, en nu, ruim een jaar na die eerste ontmoeting, openen we een tentoonstelling en kunnen we allemaal kennismaken met deze 50 stadsgenoten.

Hoe bijzonder is het – en wat een eer– dat het stadsarchief deze serie foto’s en verhalen, met toestemming van Lyla en alle geportretteerden, mag toevoegen aan de collectie van de stad. Een meerstemmig verhaal over de geschiedenis van Almere, passend bij een stad met 148 of meer nationaliteiten. Women of Almere voegt een nieuwe laag toe aan de rijke schatkist van beelden en verhalen die het stadsarchief al jaren verzamelt.

Wie is Lyla zelf

Lyla legde de verhalen en portretten van al deze vrouwen vast. Maar wie is ze eigenlijk zelf? Lyla werd een halve eeuw geleden geboren in Quetzaltenango en groeide op in Guatemala Stad, de grootste stad van midden Amerika. Al werd ze best beschermd opgevoed, haar ouders stimuleerden haar om de vleugels uit te slaan, en zo ging ze als 11-jarige exchange student naar Iowa in de USA. Ze ging in haar tienerjaren vaker terug, studeerde later in Amerika en Frankrijk, en werkte als au pair in Parijs.

In de zomer van 1992 ging ze op Interrail. In de trein van Griekenland naar Turkije kwam ze een Nederlandse jongen tegen: Jan. Later ging ze bij hem langs in Nederland en sinds die tijd zijn ze samen. Ze trouwden en woonden eerst in Maassluis. Mede door Lyla’s heimwee vertrokken ze samen naar Guatemala waar Lyla werkte voor de Nederlandse ambassade. Guatemala is niet een heel veilig land en van dichtbij maakte ze erg vervelende dingen mee. Toen ze kinderen kregen besloten ze dat de kansen voor hen in Nederland veel groter waren. Vanwege haar man’s werk kwamen ze in Almere terecht.

Haar eigen proces om te wennen aan een nieuw land en de vele vragen waar je voor komt te staan, zeker als je zelf jonge kinderen hebt, zijn aanleiding voor haar project. Hoe voed je je kinderen op in een land dat je nog niet goed kent? Hoe vertel je de huisarts over je klachten. En ook, hoe ga je om met heimwee, met verdriet, met onzekerheid. ‘Hoe doen andere migrantenvrouwen dat?’ Lyla zocht naar antwoorden en vond steun in het contact met anderen, en in de herkenning van de ervaringen van anderen. Realiseren dat je niet de enige bent met vragen en onzekerheden, en ook zien dat je positief moet zijn en je kansen moet grijpen. Een oud Hollands gezegde is niet voor niets ‘gedeelde smart, is halve smart’.

Zo begon ze met het maken van fotoportretten en het verzamelen van de ervaringen van anderen. ‘In al die verhalen hoor ik stukjes van mijn eigen verhaal terug’, vertelt Lyla hierover. De levensverhalen laten het migratieproces zien, hoe het is om te wortelen in een nieuw land, en in een nieuwe stad. Een proces met ups en ook downs. Dat besef en inzicht wil ze delen met ons allemaal en verklaart de enorme drive waarmee ze aan dit – en al weer aan een nieuw – project werkt.

Dat deze fotoserie van Lyla er überhaupt is gekomen is alleen aan Lyla’s doorzettings-vermogen te danken. Dóórgaan en volhouden, dat is Lyla ten voeten uit. Sinds 2017 werkte ze aan deze serie en een paar keer gooide ze bijna de handdoek in de ring. Een jongere zus die plotseling overleed, gebrek aan steun, corona en andere tegenslagen overwon ze. Onvermoeibaar en vastbesloten ging ze door, mede in nagedachtenis aan haar zus.

Contact maken via foto’s 

Als fotograaf heeft Lyla een bijzondere aanpak. Ze is zeker geen fotograaf van het type ‘rits-rats-klaar’. Ze verdiept zich in de geportretteerde, neemt de tijd, vraagt naar hobby’s, naar traditionele kleding, helpt met de make-up. Een fotosessie kan wel even duren, en dat is een understatement. En tussen het fotograferen door wordt er gepraat.

Eigenlijk gaat het Lyla niet eens om de foto. De foto is alleen maar het middel. Contact maken, uitwisselen, stimuleren, op weg helpen, daar gaat het haar nog meer om. Samen lachen en, ook dat gebeurt regelmatig, samen huilen. Over heimwee, over familie die je zo weinig kunt zien, ouders die overlijden terwijl je niet tijdig naar de begrafenis kunt, zorgen over de kinderen, over het niet begrepen worden in je nieuwe land. ‘Migratierouw’ noemt Lyla dat.

Met haar camera maakt Lyla foto’s van de buitenkant, maar ze fotografeert vanuit haar hart, en dat kijkt vooral naar iemands binnenkant. De foto’s die we hier zien zijn slechts het fysieke eindresultaat van haar werk. Achter de beelden liggen eindeloos mooie en intense verhalen. Soms lichten de levensverhalen tipjes op van de sluier van ieders innerlijke wereld.

Luister, lees en kijk, maar ik raad u vooral aan om de foto’s te zien als een uitnodiging om nader kennis te maken, om door te vragen, te luisteren. Hier, bij deze Women of Almere, maar ook bij je collega, je buurvrouw, die moeder van school en ……

Michel Langendijk, september 2021

Michel werkt bij het Stadsarchief en stelde in nauwe samenwerking met Lyla de tentoonstelling Women of Almere samen