Ambtsketen van de burgemeester van Almere
Op 8 maart 2023 werd Hein van der Loo geïnstalleerd als de zevende burgemeester van Almere. Tijdens de installatie kreeg de burgemeester voor het eerst de ambtsketen omgehangen. Daarom kozen we deze foto uit begin jaren tachtig van Gert Schutte als foto van de maand.
Klik op het pijltje in de foto voor een recente opnamen van burgemeester van der Loo mét de ambtsketen (foto Maarten Feenstra, 2023).
Wil je meer weten over de ambtsketen? We doken in het archief op zoek naar de oorsprong en de betekenis van de keten en kwamen in onze zoektocht nog iets bijzonders tegen. Je leest het in onderstaande artikel.
Foto van de Maand is een serie waarin we het heden met het verleden verbinden en je meenemen door de geschiedenis van Almere.
.
Oorsprong en betekenis van de ambtsketen van Almere
In de ambtsketen van de burgemeester van Almere is ruim een halve kilo zilver verwerkt. De keten is begin jaren tachtig ontworpen en vervaardigd door de Amsterdamse edelsmid Dorien van Loggem. Daarover later meer. Han Lammers was de eerste burgemeester die de ambtsketen droeg. Dat was op 2 januari 1984, de dag dat Almere formeel een gemeente werd.
Hoe ziet de keten er uit?
In de database van Stadsarchief Almere digitaalerfgoed.almere.nl vinden we Het Wapen van Almere. Toelichting op naam, wapen, vlag en eretekenen, een uitgave van Gemeente Almere uit 1985 (downloadbaar als pdf). Daarin staat dat in de keten van Almere een aantal symbolische afbeeldingen zijn verwerkt. Zo symboliseert een brug de overloopgedachte die aan de bouw van Almere ten grondslag ligt: mensen uit de oude steden vinden woon- en werkruimte in het nieuwe land. De afbeelding van een heistelling staat voor de voortdurende bouwactiviteiten in Almere.
Op de ambtsketen staan ook klokken afgebeeld. Dit herinnert aan de noodklokken en klokkespelen, die van oudsher in zuiderzeestadjes te vinden zijn. Ook Almere heeft zijn carillons. Verder ontbreekt ook in de ambtsketen de Franse lelie niet, ontleend aan het wapen van dr. ir. Cornelis Lely, de grondlegger van het Zuiderzeeproject. Het koggeschip, waarmee het wapen en de vlag van Almere zijn getooid, komt ook voor in de ambtsketen.
Klik op de pijltjes van onderstaande beelden om detailfoto's van de symbolische afbeeldingen te bekijken (foto's Stadsarchief Almere, gemaakt op 23 maart 2023)
De ambtsketen is aan de onderzijde voorzien van een penning, met aan de ene kant het wapen van Almere en aan de andere kant het Rijkswapen. De burgemeester draagt de zijde van de penning met het wapen van Almere wanneer de burgemeester de gemeente vertegenwoordigt of de raad voorzit. Vertegenwoordigt de burgemeester het rijk, bijvoorbeeld bij het uitreiken van koninklijke onderscheidingen, dan wordt het rijkswapen getoond.
Wanneer en door wie wordt de ambtsketen gedragen?
De burgemeester, maar ook een waarnemend burgemeester, is verplicht de ambtsketen te dragen tijdens de vergadering van de gemeenteraad en bij een ontvangst van een Commissaris van de Koning, minister of de Koning. Een burgemeester kan er voor kiezen de keten bij elk openbaar optreden te dragen, maar dat is niet verplicht.
De ambtsketen wordt in een kluis in het stadhuis bewaard. In die kluis bevindt zich ook een tweede ambtsketen – qua ontwerp iets eenvoudiger van aard– die de loco-burgemeester kan dragen in het het geval dat er twee bijzondere gelegenheden tegelijkertijd plaatsvinden.
Andere bronnen in het Stadsarchief
We vonden in de database van het Stadsarchief Almere ook een digitaal dosssier uit 1979-1984 met de titel: Vaststelling ontwerp zilveren penning voor ambtsketen en aanschaf reserve ambtsketens (CGA-3.17632) (downloadbaar als pdf). In deze gedigitaliseerde archiefstukken valt onder andere te lezen dat al in 1979 contact wordt gezocht met edelsmid Dorien van Loggem (in de stukken soms van Lochem genoemd). "Zij heeft ook de ambtsketen voor de burgemeester van de gemeente Lelystad gemaakt. Over deze ambtsketen is het stadsbestuur zeer tevreden. Uit telefonisch contact met haar is gebleken dat zij gaarne bereid is ook een ambtsketen voor Almere te ontwerpen. [...] Zij zal zich thans zo uitvoerig mogelijk over Almere gaan orienteren". In later stukken uit 1983 staat dat Koninklijke Begeer in Den Haag de opdracht krijgt "..tot het vervaardigen van een zilveren penning voor de ambtsketen van de burgemeester van de toekomstige gemeente Almere, alsmede het bevestigen van de penning aan die ambtsketen". Een kopie van de penning van Almere (niet van zilver maar een ander metaal) is –tijdens openingtijden– te zien in de objecten-vitrine in Stadsarchief Almere.
In de archiefstukken vinden we nog een aantal interessante feiten over de ambtsketen. Zo valt te lezen dat de ambtsketen in het begin vrij kwetsbaar bleek. “Na enkele keren gebruik is de ambtsketen al kapot. De verbindingen tussen de schakels is te licht in verhouding tot het gewicht van de keten” schrijft een van de ambtenaren in februari 1984. Aanbevolen wordt om een scharnierverbinding aan te brengen. Voordeel is dat de keten beter in vorm om de nek blijft zitten. Edelsmid Piet Bakker uit Almere Haven krijgt begin 1984 de opdracht een scharnierverbinding te maken tussen de schakels. Tevens krijgt hij de opdracht een reserve-ambtsketen te maken.
Ook in later jaren worden kleine aanpassingen aan de ambtsketen gedaan om de draagbaarheid te verbeteren, zo vertelt de woordvoerder van de burgemeester tijdens ons bezoek aan het stadhuis. De schakels, de symbolische afbeeldingen en de penning zijn al veertig jaar onveranderd.
Foto van de ambtsketen in wording
In de zoektocht naar informatie over de ambtsketting vonden we nog iets bijzonders. In het in 2022 gedigitaliseerde fotoarchief van Gert Schutte (zie vanaf 11 april de tentoonstelling Almeerders op de fotorol) bleken foto's van het maakproces van de ambtsketen te zitten. Het zijn foto's uit 1980 van edelsmid Dorien van Loggem in haar atelier in Amsterdam terwijl ze werkt aan de symbolische afbeeldingen op de ambtsketen.
