Stadsarchief Almere gaf tussen 2017 en 2019 jaarlijks een opdracht aan een Almeerse fotograaf om foto’s van Almere te maken, voor een tentoonstelling en om de fotocollectie uit te breiden. Rond het thema 'jongeren in Almere' maakte fotograaf Mariska Pot in 2018 en serie van 16 foto's.  

De tentoonstelling ALS NIEMAND KIJKT..... Almeerse jongeren door de lens van Marika Pot was van 11 april tot en met 15 september 2018 in het Stadsarchief Almere te zien. Tevens werd uit de collectie van het Stadsarchief een selectie van 12 oude zwart-wit foto's van jongeren uit Almere getoond. Bij de tentoonstelling verscheen een brochure en een gefilmt portret van de fotografe.

Mariska Pot
Mariska Pot werd geboren in 1993 te Almere en woonde haar hele jeugd in Muziekwijk. In 2011 verhuisde ze naar Den Haag om fotografie te studeren aan de Koninklijke Academie Beeldende Kunsten. Almere bleef echter een inspiratiebron. Tijdens haar opleiding heeft ze voor diverse opdrachten Almeerse onderwerpen gefotografeerd. Zo maakte zij in 2015 een fotoserie over het Almeerse uitgaansleven en later een serie met de titel Nobelhorst – een archief voor een dorp zonder geschiedenis. Het Almeerse kasteel (nog altijd onafgemaakt) vormde de directe aanleiding voor haar afstudeeropdracht: een serie foto’s van nieuwbouwkastelen: My home is my Castle – borrowed authentics. Pot: “De grootste interesse in mijn werk is de spanning tussen identiteit/authenticiteit en maakbaarheid. Dat is waarschijnlijk wel te herleiden tot het feit dat ik uit Almere kom, een georganiseerde stad, waar alles in korte tijd gemaakt is. Waardoor ik me af ging vragen: Kun je alles wel maken? En: Wat is dan authenticiteit in deze stad?”

Foto-opdracht
De foto’s van Mariska Pot van het Almeerse nachtleven uit 2015 waren voor Stadsarchief Almere de directe aanleiding om haar een foto-opdracht te geven. De manier waarop zij het beeld opbouwt en de intrigerende sfeer die zij in deze foto’s weet op te roepen, getuigen van een bijzonder oog. Wij vroegen haar om de serie uit te breiden, en niet alleen het uitgaansleven, maar het leven van jongeren in het algemeen vast te leggen. Zij koos voor de invalshoek om jongeren te fotograferen buiten de georganiseerde kaders; niet thuis, op school of op de sportclub. Ze maakte foto’s op festivals, op straat en bij een skatebaan.

Pot laat de jongeren niet poseren, maar legt ze vast terwijl ze in hun eigen wereld verkeren. Ze ensceneert niet, maar probeert juist door te observeren iets te vangen. De gefotografeerden zijn zich niet bewust van de camera. De jongeren op de foto doen wat ze doen als er niemand kijkt. Dus niet het op uiterlijkheden gerichte “Facebook-leven”, maar juist de momenten van in gedachten verzonken zijn, van eenzaamheid binnen de groep en er net even tussen vallen. Wat doe je als je even op jezelf bent teruggeworpen?

De foto’s nodigen uit om je af te vragen wat zich in iemands hoofd afspeelt. Pot: “je gaat het zelf invullen; dat is precies wat ik zoek. Bij jong zijn hoort zoeken naar identiteit: proberen bij een groep te horen, misschien nog niet helemaal aansluiting voelen, dat vind ik een heel mooi, maar pijnlijk momentje. Identiteit gaat over subculturen, vriendschap, zien en gezien worden. Je wilt een identiteit, dat weet ik zelf nog heel goed, zo lang is dat voor mij nog niet geleden. Je bent niet volledig jezelf; je gaat bijna toneelspelen om ergens bij te horen. Wat je ziet op TV, of in films, of bij andere mensen of een groepje waar je graag bij wil horen. Als je in je pubertijd zit, verschuift de focus van het gezinsleven met je ouders, naar je eigen leven, buitenshuis, met vrienden. Dan kom je uit op identiteit: wie ben je dan zelf, zonder je ouders. Daarom heb ik in deze fotoserie ook gekozen voor jongeren in hun vrijetijdsbesteding, buiten de georganiseerde wereld, buiten ouders en autoriteiten zoals school. Daar voel je je als jongere het meest vrij en kun je misschien het meest ‘jezelf’ zijn.”

Verhalende fotografie
De foto’s van Mariska Pot passen in de traditie van de narratieve fotografie, de verhalende fotografie. Elke foto vertelt een klein verhaaltje. Omdat een foto per definitie een stilstaand beeld is, word je als kijker getriggerd om zelf het verhaal in te vullen.

Een van haar grote inspiratiebronnen is Jeff Wall, een Canadese kunstenaar/fotograaf, die ook verhalende foto’s maakt. Maar anders dan Pot ensceneert hij zijn beelden naar een herinnering. Pot legt juist vast wat zij observeert. Ze focust op de mensen in hun eigen omgeving, die verzonken zijn in hun eigen gedachten, of juist opgaan in hun eigen bezigheid. Soms ook kijken de mensen op de foto naar iets wat zich buiten het beeld afspeelt. Ook hier kan de kijker zijn eigen verhaal bij maken: wat gebeurt er dan? Als kijker heb je de neiging om de blik van de afgebeelde persoon te interpreteren.

De sfeer die Mariska Pot oproept met haar foto’s doet denken aan de schilderkunst van Edward Hopper. “Ook hij werkt met verstilling. In schilderkunst is het veel makkelijker om die verstilling weer te geven, want je kunt schilderen wat je wilt. In fotografie is dat anders, je kunt situaties wel in scene zetten, maar dat is niet wat ik doe. Tegelijkertijd zoek ik wel naar Hopper-achtige momenten. Dat heeft met onderwerp te maken, maar ook in lichtgebruik en de manier waarop mensen staan en kijken. En de sfeer: verstild, soms een beetje desolaat, soms eenzaam.”

Wat opvalt in de foto’s, is dat niemand naar de camera kijkt, niemand maakt contact met de kijker.  “Dat heeft te maken met het begrip door de vierde muur heen breken. Dat is een term uit de filmwereld. Als je mensen in je film wilt trekken, of in je foto’s, dan doorbreek je die vierde muur niet. Daarmee bedoel ik dat mensen recht in de lens kijken. Als je naar een film kijkt, merk je dat acteurs nooit in de lens kijken. Daardoor kun je je verplaatsen in die acteur en die situatie. Als de acteur je recht aankijkt dan kun je je niet meer identificeren met hem of haar. Dan ontstaat er iets heel anders, want dan ben je mensen aan het confronteren.”

Scroll door alle foto's van jongeren in Almere, gemaakt door Mariska Pot

De tentoonstelling opende 20 maart 2018 met een welkom door Ellis Kreuwels, Stadsarchivaris, een toelichting door fotografe Mariska Pot en de opening door Frits Huis, wethouder van Cultuur. Tijdens de opening was er een optreden van Stadsrapper Doominoo

Het Stadsarchief beheert een fotocollectie met bijna 100.000 foto's van de stad. Curator Henriette Fuhri Snethlage selecteerde ter ere van de tentoonstelling van Mariska Pot een serie foto's van jongeren in Almere.