Direct naar paginainhoud
Ikoon 'Verdieping/Archief'

Objecten van Almere

Welke verhalen vertellen de sigarenkist, de troffel en de frisbee?

Naast honderdduizenden foto's en afbeeldingen, beleiddossiers, artikelen, boeken en inventarissen van archieven en collecties beheert het Stadsarchief ook een collectie objecten. Voorwerpen die verhalen vertellen over de geschiedenis van de stad.

Als voorbeeld hierbij een aantal van de verhalen, deels geschreven in de ik-vorm, vanuit het perspectief van het voorwerp.

Wapenfeiten

Het officiële stadswapen (sinds 1981)

Een stad zonder wapen: dat is als een schip zonder anker. Een wapen is van oudsher een herkenbaar symbool van een familie of plaats. Sinds 16 maart 1981 is dit het officiële stadswapen. Dat is bijzonder, want Almere is pas per 1 januari 1984 een zelfstandige gemeente. De eerste jaren was dit daarom het officiële wapen van ZIJP (Openbaar Lichaam Zuidelijke IJsselmeerpolders). Het wapen werd ontworpen door G.A. Bontekoe en staat, zoals het hoort, bol van de symboliek. Allereerst zijn de kleuren van de stad Amsterdam heel herkenbaar. De kleuren keel (rood) en sabel (zwart) verwijzen namelijk naar deze stad, waarvoor Almere de ‘overloopgemeente’ was. Het hart van het wapen is goud. Dat is de kleur van het wapen van Ir. Lely, net als de witte lelie in het zeil. Zo eer het wapen de ingenieur die het grootse plan voor de afsluiting van de Zuiderzee ontwierp. Het schip dat je ziet is een kogge. In 1986 is trouwens zo’n vergaan goederenschip in de Kruidenwijk opgegraven. De twee zeepaarden symboliseren de band van Almere met het water. Het wapen is getooid met een gouden kroon van drie bladeren en twee parels. Zo zie je maar: er zit veel meer in het wapen dan je op het eerste gezicht denkt!

Vlag van Almere

De gemeentevlag van Almere is een ont­werp van het openbaar lichaam Zuidelijke IJsselmeerpolders (ZIJP), waarschijnlijk uit het begin van de jaren tachtig. De kleuren van de gemeentevlag zijn ontleend aan het Wapen van Almere. De kleur rood refereert aan de stad Amsterdam, waarvoor Almere een 'overloopgemeente' was. Het geel is een vertaling van de gouden achtergrond uit het stadswapen en het blauw van het zeil van de kogge. Vroeger voeren handelsschepen van dit type over het huidige Almere, vandaar dat een koggeschip is opgenomen in het wapen in in de vlag. De zilveren lelie op het zeil refereert aan dr. ir. Cornelis Lely, de ingenieur die het plan voor de afsluiting van de Zuiderzee ontwierp.

De vlag heeft de streekkarakteristiek van het IJsselmeer­gebied. Dat wil zeggen een kruisvormig patroon, met wisse­lende kleurvlakken. Ook de vlagmodellen van de Wieringer­meer, de Noordoostpolder, Marken, Wieringen en Lelystad hebben dit patroon.

De officiële beschrijving van de Almeerse vlag luidt als volgt: '' een broeking wit-blauw en een vlucht rood-geel, met in de bovenhals op het wit een zwart koggeschip met een blauw zeil, waarop een witte lelie en komende uit vier golven, gedwarsbalkt van vier stukken, wit en blauw, de gehele figuur gelijk aan 3/10 van de vlag hoogte''.

Bron: Het Wapen van Almere, toelichting op naam, wapen, vlag en eretekenen, uitgave Gemeente Almere, 1985 (1.1.2.118 collectie Stadsarchief Almere)

Bron van Leven

Almere is een jonge stad. Maar wist je dat de naam Almere stokoud is? Het was de naam van een groot binnenmeer, grofweg op de plaats van het huidige IJsselmeer. De naam Almaere staat in een beschrijving van het heiligenleven van Bonifatius uit 753. Hij voer over deze zoete of brakke zee waar palingen (ael) in leefden. Tijdens de tijd van het Romeinse rijk lag hier al een groot meer dat rechtstreeks in verbinding stond met de Noordzee. De Romeinen noemde dit Flevum (Flevomeer). Tijdens de Middeleeuwen ontwikkelde zich uit de Almaere de Zuiderzee. En dat zou lange tijd zo blijven. In 1920 startten de Zuiderzeewerken en werd uit de zee land gewonnen dat de grondslag zou vormen voor Almere. De stad heeft dus een rijke geschiedenis, al speelde die zich vooral in en op het water af.
Dat ‘oude water’ en het Romeinse leven in de oudheid waren dan ook de inspiratiebronnen bij het ontwerp van Thermen La Mer in Almere Haven. Daar is deze troffel voor de enige keer in actie gekomen. Burgemeester Pans gebruikte de troffel om op 17 september 1997 de eerste steen van dit luxueuze saunacomplex te leggen. En in 2023 ging de troffel een keer op reis en werd bij het 25-jarig bestaan van de sauna tijdelijk aan hen uitgeleend. 

Een tas van stand

De werktas van burgemeester Han Lammers (1986)

Dit is de werktas van burgemeester Han Lammers. Hoe het komt dat deze er nog zo fraai uitziet? Omdat de tas alleen maar tevoorschijn kwam bij officiële gelegenheden en buitenlandse dienstreizen. Natuurlijk is de tas trots op de prominente KLM-sticker op zijn voorkant. Tussen 1984 en 1986 heeft de tas samen met Han veel van de wereld gezien! Maar helaas is de tas in Almere een stuk minder bekend. In zijn thuishaven liep de burgemeester liever rond met een plastic tas. Die slijten stukken sneller en zijn daarom helaas niet bewaard gebleven. De tas is nog in uitstekende conditie omdat hij zo weinig gebruikt werd. Toen Han Lammers in 1986 Commissaris van de Koningin in Flevoland werd, ging de tads niet met hem mee. Zijn vaste standplaats werd uiteindelijk het Stadsarchief Almere.

't Oortje en andere zilverstukken

In 1994 bereikte Almere een mijlpaal: de 100.0000ste inwoner werd geboren. Melanie Huijbers kreeg daarom bij haar geboorte 1.000 gulden op haar spaarbankboekje. Andere Almeerders konden deze munt kopen: het Almeers Oortje, een speciale munt die tijdens het evenementenjaar vijf gulden waard was. Hans van Duist ontwierp de munt en Jan van Straaten bedacht de naam. Hij wist vast dat een oortje een oude koperen Nederlandse munt was en dat de naam van het Latijnse woord aureus komt. En dat betekent … ‘gouden munt’. Veel Almeerders kochten een oortje. De een bewaarde het zorgvuldig, zoals in dit geval. De ander gaf het gewoon uit in de winkel. Almeerse oortjes duiken trouwens nog regelmatig op. Daarmee overleefden het muntje de organisatie die de actie organiseerde: Steam World Almere.

Ook bij het 1-jarig en het 5-jarig bestaan werden speciale muntjes geslagen. Ook die zitten in de collectie van het stadsarchief en waren in 2023 mede aanleiding voor de kunstenaar Sachi Miyachi om te werken aan nieuw geld, dit keer geen muntje maar papiergeld ter ere van het 50-jarig bestaan

Terug in de tijd …

Stoomfestival (1987 - 2012)

We weten het wel: Almere is een jonge stad, gesticht ver na het stoomtijdperk. Maar toch heeft het stoomfestival zich hier lang als een vis in het water gevoeld. In 1987 bestond Almere tien jaar. Dat werd gevierd met een internationaal stoomfestival. Tractoren, boten, carrousels: er was van alles te bewonderen. Het succes van de eerste editie gaf de organisatie enorm veel energie. Zo ontstond een jaarlijkse traditie: Steam World Almere. Het groeide uit tot een internationaal geliefd evenement. Het festival trok veel bezoekers naar Almere, maar na bijna twintig jaar kwam de klad erin. Steeds minder mensen bezochten Steam World. Het evenement werd gratis en kreeg een andere naam: Stoom- en Energiefestival. Dat trok de eerste jaren weer veel bezoekers. Toch is het niet gelukt om dit festival te behouden. In 2011 werd het omgedoopt tot het Historisch Festival Almere. Maar helaas werd in 2012 vanwege de kosten de stekker uit dit festival getrokken. Jammer, dat ze daardoor het zilveren jubileum net niet hebben gehaald.

 

Kneuter van Almere (1977)

Ik ben wie ik ben … en daar ben ik trots op. Over mij is veel gezegd en geschreven. Ik hoor het allemaal zonder commentaar aan en denk er het mijne van. Het begon allemaal met de ambities van Almere. Nog voordat Almere een stad werd, verkondigde landdrost Han Lammers deze ambities luid en duidelijk. Almere moest zich ontwikkelen tot een stad met een moderne architectuur. Maar de ontwerpers aan de tekentafel dachten er anders over. De eerste wijk Almere Haven werd door hen opgezet als een zogenoemde bloemkoolwijk: met woonerven, ´gezellige´ huizen en leuke grachtjes. Dat ergerde Han Lammers, die de huizen en hun bewoners ‘kneuterig en benard’ noemde. De Amsterdamse kunstenaar Cor Kennedy was het met hem eens. Hij schiep De Kneuter in 1977 van composiet (kunststof). Hij zei daarover: “Toen ik Almere visiteerde, viel me op, dat alles er zo gedrongen en popperig uitzag. Het beeld dat ik gemaakt heb, is de kneuterigheid zelf. Het stelt voor een mannetje, in feite een kneuter, die wat lichaamsbouw betreft volkomen uit zijn proporties is getrokken. Hij is niet volgroeid, hij is als het ware uit de klei ontstaan.” De meeste inwoners van Almere Haven waren het trouwens hartgrondig met hen oneens. Ze waren juist blij met hun gezellige wijken. Daarom ben ik – de kneuter – hun symbool geworden.

Sigaar uit eigen doos

Sigarenkist van college van burgemeester en wethouders (vóór 1998)

Van een mooi bord kun je niet eten

Herdenkingsbord Mitsubishifabriek (1989)

Maar dat zou de geschiedenis me pas later leren. Ik ben een fraai herdenkingsbord, speciaal gemaakt voor de opening van MHI Equipment Europe BV op 21 september 1989. Dat klinkt prachtig, maar in de volksmond heette het gewoon de Mitsubishifabriek. Juist voor ‘het volk’ was de opening van deze fabriek op bedrijventerrein De Vaart heel belangrijk. In de toptijd verdienden hier vele honderden mensen een boterham met de productie en verkoop van turbomotoren en heftrucks. De gemeente Almere was blij met de komst van de fabriek. Ze wilde graag dat inwoners in hun eigen woonplaats de kost konden verdienen. Daarom legde ze verschillende bedrijventerreinen aan. Dankzij snelle gemeentelijke procedures kon een bedrijf zich binnen korte tijd in Almere vestigen. Lange tijd groeide daardoor de werkgelegenheid in deze gemeente. Maar ook Almere ontkwam niet aan de economische crisis. In 2013 verhuisde de productie van heftrucks naar Finland. Daardoor vervielen ruim 400 arbeidsplaatsen bij de Almeerse Mitsubishifabriek.

Grenzeloze groei

Campagne Almere 100.000 inwoners (1994)

“Er was altijd wat. We werden overal voor gevraagd. Sinterklaas inhalen, de triatlon bijwonen, een estafettestokje doorgeven aan de 100.000e inwoner van Zwolle,” vertelt de moeder van Melanie Huijbers in 2008. Melanie was bij haar geboorte in 1994 de 100.000ste inwoner van Almere. En daarmee werd ze het symbool voor de grenzeloze groei van de stad. Binnen 18 jaar ontwikkelt Almere zich van polderland tot groeistad. 1994 werd een echt evenementenjaar. Met de campagne Almere-100.000-Plus wilde het gemeentebestuur vooral aan de buitenwereld laten zien dat deze nieuwe stad een prettige plek is om te wonen. Ik was maar een klein onderdeel van deze campagne. Maar ik maakte zo wel zichtbaar dat de stad Almere een warme jas is die iedereen past.

Een eigen stempel ...

Gemeente Almere een feit, met eigen burgemeester en wethouders (1984)

Dat drukte de eerste burgemeester Han Lammers op ‘zijn’ stad. Daarvoor had hij zich als landdrost al intensief ingespannen voor de stichting van twee nieuwe, zelfstandige gemeenten: Zeewolde en Almere. Op 1 januari 1984 was het zover: de gemeente Almere was een feit. Feit was ook dat Han Lammers in de voorgaande jaren duidelijk had gemaakt dat hij de enige persoon was die in aanmerking kwam voor het ambt van burgemeester van Almere. Tijdens de eerste gemeenteraadsvergadering op 2 januari 1984 werden hij en vijf wethouders officieel geïnstalleerd. Dat vijftal was overigens nog een echte stunt van Han Lammers. Voor de officiële installatie door minister van Binnenlandse Zaken Rietkerk was er eerst nog een speciale raadsvergadering. Daarin werd besloten dat er niet vier maar vijf wethouders benoemd moesten worden. Ik weet niet meer of ik als officiële stempel van het college van burgemeesters & wethouders dat besluit bekrachtigd heb. Maar de minister kon niet anders dan dit besluit respecteren. In de jaren erna maakte Almere een vliegende start, mede door de besluitvaardigheid van het college van burgemeester en wethouders. Onder elk officieel besluit werd mijn afdruk geplaatst. Ik heb dus letterlijk geholpen een stempel op de stad te drukken!

De Geest is uit de fles

Herinnering ter ere van ingebruikname Almere Buiten in 1984

Zo hebben velen het voortvarende tempo waarin Almere de verschillende woonkernen bouwt bestempeld. Met argusogen bekeken ze hoe de stad uit de grond werd gestampt. De gemeente wist alle bouwactiviteiten in goede banen te leiden. Dat kwam mede doordat vooraf vanachter de tekentafel de ontwikkeling van de stad goed doordacht werd. Almere moest gaan bestaan uit verschillende kernen, elk met hun eigen voorzieningen. Tussen elke kern kwam een groene buffer. Op 2 juni 1984 wordt het derde stadsdeel officieel in gebruik genomen: Almere Buiten. Ter herinnering aan deze bijzondere dag ben ik gemaakt. Er is dan trouwens in Almere Buiten al heel veel opgeleverd. Naast woningen heeft dit stadsdeel ook al een winkelcentrum, scholen, een buurthuis, een openbare bibliotheek, een gezondheidscentrum, een politiepost en een raadhuis. Daarmee kan Almere Buiten tot bloei komen en doorgroeien naar 50.000 inwoners. De opening van het stadsdeel is voor de bewoners een belangrijke mijlpaal. Bekende artiesten en kermisattracties zetten dit feest luister bij.

 

Op je gezondheid!

Almeers Kruidenbitter

Ik ben geen prater, maar een schenker. Alles wat je moet weten staat op mijn etiket. “Almeriaantje is een speciaal voor Almere vervaardigd kruidenbitter, gestookt volgens oud en traditioneel recept. De heilzame werking van het kruidenbitter is al eeuwenlang bekend. De geheime kracht van dit soort geestrijke vocht schuilt in de dertig zorgvuldig geselecteerde kruiden. Almeriaantje verheldert de geest, het laat het bloed sneller stromen, het reinigt het lichaam en het verruimt de blik. Wat past beter bij Almere dan een speciaal kruidenbitter? Want wie kent niet de heilzame werking van de nieuwe stad Almere op zijn inwoners en ondernemers. Menig hart gaat sneller kloppen en menig hoofd raakt vol van ideeën vanwege de vele mogelijkheden in het Almeerse. Proost met een Almeriaantje op de toekomst."