Bart Hofmeester, luchtfotograaf
Veel van de oude luchtfoto’s in de tentoonstelling zijn gemaakt door het bedrijf Bart Hofmeester / AeroCamera. Hofmeester (1921- 2001) was een van de pioniers van de commerciële luchtfotografie in Nederland. In de tentoonstelling leggen we nadruk op veel van zijn unieke luchtfoto’s met daarop prachtige, bijna abstracte composities van een nog lege polder.
Link opent een vergroting van de afbeeldingVanuit Rotterdam maakte Hofmeester rondvluchten over Nederland. Tijdens zo’n vlucht in de jaren 60 werden de eerste foto’s van Almere gemaakt. Eerst werkte hij voor eigen risico, later in opdracht van de Rijksdienst IJsselmeerpolders (RIJP). De collectie van Bart Hofmeester wordt nu beheerd door fotobureau Roel Dijkstra in Vlaardingen. Bij de samenstelling van Almere Boven vonden we via de originele logboeken van de vluchten die allereerste foto van de stad terug. Foto’s mochten in die tijd alleen na goedkeuring van het ministerie van Defensie worden gepubliceerd. De administratie van de foto’s werd daarom heel nauwkeurig bijgehouden.
Luchtfoto’s in de jaren 60 en 70 werden gemaakt met grote, zware camera’s; omgebouwd Amerikaans materiaal uit de Tweede Wereldoorlog. In de tentoonstelling in het Stadsarchief en Bibliotheek is zo’n camera te zien. Met die zware analoge camera maakten luchtfotografen vanuit het vliegtuigraampje foto’s van het landschap. Op de stoel naast hen lagen diverse camera’s die steeds werden gewisseld.
Later stapten luchtfotografen over op modernere analoge camera’s die nog steeds heel groot en zwaar waren. Tegenwoordig is alles digitaal.
Dick Sellenraad was in de jaren 70 in dienst van Hofmeester. Bij de voorbereiding van de tentoonstelling wisten we hem op te sporen. In een video op deze pagina vertelt Sellenraad hoe hij, vanuit de lucht, Almere in de loop der jaren zag ontstaan. Zijn oude camera's kregen we van hem in bruikleen, ze zijn te zien in het Stadsarchief.
Naast Hofmeester hebben ook veel andere luchtfotografen in opdracht van de RIJP en later gemeente Almere de ontwikkelingen vastgelegd. Dit zijn onder andere Sky Pictures, Delta Phot, Pandion, Rovorm en Top-Shot. De luchtfoto’s werden gebruikt als min-of-meer tijdelijk werkdocument om de bouw te documenteren, en werden ook als voorlichtingsmateriaal gebruikt. Na een tijd belandden ze in lades en archiefkasten en werden lang niet altijd stelselmatig bewaard en beschreven. Pas een paar jaar geleden zijn de foto’s uiteindelijk in Stadsarchief Almere terechtgekomen, samen met alle foto’s van het boek Almere vanuit de Lucht, een project van stedenbouwkundige Ria van Dijk in samenwerking met Rovorm uit 2006. De afgelopen jaren zijn alle bijna 25.000 foto’s met hulp van vrijwilligers van het Stadsarchief minutieus beschreven, waar mogelijk zijn de auteursrechten geregeld en ontstond het idee om met een grote tentoonstelling een selectie van de prachtige collectie te delen met iedereen in Almere en met de rest van Nederland.
Memory met foto’s van niks
Voor Almere Boven werd gekozen om foto’s in vogelvlucht te gebruiken. De orthogonale foto’s (‘recht van boven’) zijn alleen online te bekijken. Waarop selecteer je vervolgens? De mooiste, de oudste? Foto's waarop iets bijzonders gebeurt, of juist zo alledaags mogelijk? Al snel vielen de foto’s op, meestal van Hofmeester, waar nog bijna niets op stond. Leeg. Kaal. Verwachtingsvol, maar weinig teken van leven. Wat sloten, een weg, de hoogspanningsmasten. Het Almere zoals bijna niemand het ooit gezien heeft. Behalve de piloot en de uit het raampje hangende luchtfotograaf – denk er de bezinedamp, de herrie, de wind en de loodzware camera zelf maar bij.
Perfect match
Met die 'foto’s van niks' gingen we op zoek in de enorme database naar het Almere van nu. Af en toe vonden we een 'perfect match'. Bij zo’n oude, bijna lege foto vonden we een setje, een foto die ook op die plek was genomen maar dan pakweg 10, 20 of 40 jaar later. Twee foto’s die samen komen; zelfde camerastandpunt, zelfde hoogte, zelfde polder maar een totáál andere stad. Die setjes, die bij elkaar kloppende foto's, die kwamen niet vanzelf. Er is eindeloos gezocht, gevonden, afgekeurd, opnieuw gezocht. Een soort van memory met luchtfoto’s. En onderweg kwamen we ook allerlei andere prachtige foto’s tegen in die enorme collectie. Het resultaat is Almere Boven geworden, een serie van vier tentoonstellingen in 2020 en 2021, en sinds het voorjaar 2021 ook deze online presentatie.
Verder zoeken
De luchtfoto's uit de tentoonstelling Almere Boven zijn slechts een voorproefje, kijk vooral ook verder op deze website of zoek naar nog meer luchtfoto's via onze databank digitaalerfgoed.almere.nl daar is nog veel meer te vinden.
